๑๓๖.  อกฺโกธโน  อนุปนาหี            อมกฺขี  สุทฺธตํ  คโต
           สมฺปนฺนทิฏฺฐิ  เมธาวี         ตํ  ชญฺญา  อริโย  อิติ.

           ผู้ใดไม่โกรธ  ไม่ผูกโกรธ  ไม่ลบหลู่  ถึงความหมดจด  มีทิฏฐิ
           สมบูรณ์  มีปัญญา,  พึงรู้ว่าผู้นั้นเป็นอริยะ.
           (สารีปุตฺตเถร)                                     ขุ.  ปฏิ.  ๓๑/๒๔๑.

๑๓๗.  อกฺโกธสฺส  กุโต  โกโธ          ทนฺตสฺส  สมชีวิโน
            สมฺมทญฺญา  วิมุตฺตสฺส          อุปสนฺตสฺส  ตาทิโน.

            ผู้ไม่โกรธ  ฝึกตนแล้ว  เป็นอยู่สม่ำเสมอ  หลุดพ้นเพราะรู้ชอบ
            สงบระงับ  คงที่  จะมีความโกรธมาแต่ไหน.
            (นฺหาตกมุนีเถร)                                ขุ.  เถร.  ๒๖/๓๓๔.

๑๓๘.  อจฺฉิทฺทวุตฺตึ  เมธาวึ              ปญฺญาสีลสมาหิตํ
           เนกฺขํ  ชมฺโพนทสฺเสว           โก  ตํ  นินฺทิตุมรหติ.

           ใครควรจะติคนฉลาดประพฤติไม่ขาด  ตั้งมั่นด้วยปัญญาและศีล
           ประดุจแท่งทองชมพูนุท.
           (พุทฺธ)                                              ขุ.  ธ.  ๒๕/๔๕.

๑๓๙.  อนาคตปฺปชปฺปาย                อตีตสฺสานุโสจนา
           เอเตน  พาลา  สุสฺสนฺติ          นโฬว  หริโต  ลุโต.

           คนเขลาย่อมซูบซีด  เพราะคำนึงถึงสิ่งที่ยังไม่มาถึง  เพราะ
           เศร้าโศกถึงสิ่งที่ล่วงไปแล้ว  เหมือนต้นอ้อสดที่ถูกตัด.
           (พุทฺธ)                                              สํ.  ส.  ๑๕/๗.

๑๔๐.  อนุทฺธโต  อจปโล               นิปโล  สํวุตินฺทฺริโย
          กลฺยาณมิตฺโต  เมธาวี        ทุกฺขสฺสนฺตกโร  สิยา.

           คนฉลาด ไม่ฟุ้งซ่าน  ไม่คลอนแคลน  มีปัญญา  สำรวมอินทรีย์
           มีมิตรดี  พึงทำที่สุดทุกข์ได้.
           (อญฺญาโกณฺฑญฺญเถร)                      ขุ.  เถร.  ๒๖/๓๖๖.

๑๔๑.  อปฺปสฺสาทา  ทุกฺขา  กามา          อิติ  วิญฺญาย  ปณฺฑิโต
           อปิ  ทิพฺเพสุ  กาเมสุ                    รตึ   โส    นาธิคจฺฉติ.

           กามทั้งหลายมีความยินดีน้อย  มีทุกข์มาก,  บัณฑิตรู้ดังนี้แล้ว
           ไม่ใยดีในกามแม้เป็นทิพย์.
            (พุทฺธ)                                             ขุ. ธ.  ๒๕/๔๐.

 ๑๔๒.  อสฺสทฺโธ  อกตญฺญู  จ            สนฺธิจฺเฉโท  จ  โย  นโร
            หตาวกาโส  วนฺตาโส             ส  เว  อุตฺตมโปริโส.

            นรชนใด  ไม่เชื่อ  ( ตามเขาว่า )  รู้จัดพระนิพพาน  อันอะไร ๆ
            ทำไม่ได้  ตัดเงื่อนต่อได้  มีโอกาสอันขจัดแล้ว  และคายความหวัง
            แล้ว,  ผู้นั้นแล  เป็นบุรุษสูงสุด.
            (พุทฺธ)                                             ขุ.  ธ.  ๒๕/๒๘.

๑๔๓.  อโยเค  ยุญฺชมตฺตานํ              โยคสฺมิญฺจ  อโยชยํ
           อตฺถํ  หิตฺวา  ปิยคฺคาหี            ปิเหตตฺตานุโยคินํ.

           ผู้ประกอบตนในสิ่งที่ไม่ควรประกอบ  และไม่ประกอบตนในสิ่ง
           ควรประกอบ  ละประโยชน์เสีย  ถือตามชอบใจ  ย่อมกระหยิ่มต่อ
           ผู้ประกอบตนเนือง ๆ.
           (พุทฺธ)                                               ขุ.  ธ.  ๒๕/๔๓.

๑๔๔.  อสตญฺจ  สตญฺจ  ญตฺวา  ธมฺมํ
           อชฺฌตฺตํ  พหิทฺธา  จ  สพฺพโลเก
           เทวมนุสฺเสหิ  จ  ปูชิโต  โย
           โส  สงฺคชาลมติจฺจ  โส  มุนิ.

           ผู้ใดรู้ธรรมของอสัตบุรุษและของสัตบุรุษ  ทั้งภายใน  ทั้งภายนอก
           มีเทวดาและมนุษย์บูชาในโลกทั้งปวง  ผู้นั้นจึงล่วงข่ายคือเครื่องข้อง
           ได้  และเป็นมุนี.
           (พุทฺธ)         ขุ.  สุ.  ๒๕/๔๓๒.           ขุ.  มหา.  ๒๙/๔๐๖.

๑๔๕.  อากาเสว  ปทํ  นตฺถิ              สมโณ  นตฺถิ  พาหิโร
           สงฺขารา  สสฺสตา  นตฺถิ         นตฺถิ  พุทฺธานมิญฺชิตํ.

           สมณะภายนอกไม่มี,  สังขารเที่ยงไม่มี,  ความหวั่น
           ไหวของพระพุทธเจ้าทั้งหลายไม่มี, เหมือนรอยเท้าไม่มีใน
           อากาศ.
           (พุทฺธ)                                               ขุ. ธ.  ๒๕/๔๙.

๑๔๖.  อุฏฺฐานวโต  สตีมโต                สุจิกมฺมสฺส  นิสมฺมการิโน
           สญฺญตสฺส  จ  ธมฺมชีวิโน        อปฺปมตฺตสฺส  ยโสภิวฑฺฒติ.

           เกียรติยศย่อมเจริญแก่ผู้ขยัน  มีสติ  มีการงานสะอาด ใคร่ครวญ
           แล้วจึงทำ  สำรวมแล้ว  เป็นอยู่โดยธรรม  และไม่ประมาท.
           (พุทฺธ)                                               ขุ.  ธ.  ๒๕/๑๘.

๑๔๗.  อุตฺตมํ  ธมฺมตํ  ปตฺโต               สพฺพโลเก  อนตฺถิโก
            อาทิตฺตาว  ฆรา  มุตฺโต            มรณสฺมึ  น  โสจติ.

            ผู้บรรลุธรรมอย่างสุงสุด  ไม่มีความต้องการในโลกทั้งปวง  ย่อม
            ไม่เศร้าโศกในเพราะความตาย  เหมือนพ้นจากเรือนถูกไฟไหม้.
            (ปาราสริยเถร)                                 ขุ.  เถร.  ๒๖/๓๗๐.

๑๔๘.  อุยฺยุญฺชนติ  สตีมนฺโต              น  นิเกเต  รมนฺติ  เต
           หํสาว  ปลฺลลํ  หิตฺวา                โอกโมกํ  ชหนฺติ  เต.

           ผู้มีสติย่อมหลีกออก  ท่านไม่ยินดีในที่อยู่  ท่านย่อมละที่อยู่ได้
           ดุจหงส์ละเปือกตมไปฉะนั้น.
           (พุทฺธ)                                             ขุ.  ธ.  ๒๕/๒๗.

๑๔๙.  กายมุนึ  วาจามุนึ                 เจโตมุนิมนาสวํ
            มุนึ  โมเนยฺยสมฺปนฺนํ           อาหุ  สพฺพปหายินํ.

           บัณฑิตทั้งหลายกล่าวถึงผู้นิ่งทางกาย  นิ่งทางวาจา  นิ่งทางใจ
           ไม่มีอาสวะ  ถึงพร้อมด้วยปัญญา  ผู้ละสิ่งทั้งปวงได้  ว่าเป็นมุนี.
           (พุทฺธ)                                             องฺ.  ติก.  ๒๐/๓๕๒.

๑๕๐.  กายสุจึ  วาจาสุจึ              เจโตสุจิมนาสวํ
           สุจึ  โสเจยฺยสมฺปนฺนํ      อาหุ  นินฺหาตปาปกํ.

           บัณฑิตกล่าวถึงผู้มีกายสะอาด  มีวาจาสะอาด  มีใจสะอาด  ไม่มี
           อาสวะ  ถึงพร้อมด้วยความสะอาด  ล้างบาปแล้ว  ว่าเป็นผู้สะอาด.
           (พุทฺธ)                                             องฺ.  ติก.  ๒๐/๓๕๒.

๑๕๑.  โกธโน  อุปนาหี  จ             ปาปมกฺขี  จ  โย  นโร
            วิปนฺนทิฏฺฐิ  มายาวี           ตํ  ชญฺญา  วสฺล  อิติ.

            ผู้ใดมักโกรธ  ผูกโกรธไว้  ลบหลู่เขาด้วยความชั่ว  มีความเห็น
            วิบัติ  มีมายา  พึงรู้ว่าคนนั้น  เป็นคนเลว.
            (พุทฺธ)                                              ขุ.  สุ.  ๒๕/๓๔๙.

๑๕๒.  ขตฺติยา  พฺราหฺมณา  เวสฺสา         สุทฺทา  จณฺฑาลปุกฺกุสา
           สพฺเพว  โสรตา  ทนฺตา                 สพฺเพว  ปรินิพฺพุตา.

           กษัตริย์  พราหมณ์  แพศย์  ศูทร  จัณฑาล  และคนงาน
           ชั้นต่ำทั้งปวง  สงบเสงี่ยมแล้ว  ฝึกตนแล้ว  ก็ปรินิพพานเหมือนกัน
           หมด.
           (พฺราหฺมณ  อุทฺทาลก)                          ขุ.  ชา.  ปกิณฺณก.  ๒๗/๓๗๖.

๑๕๓.  โจรํ  หรนฺตํ  วาเรนฺติ     หรนฺโต  สมโณ  ปิโย
           สมณํ  ปุนปฺปุนายนฺตํ     อภินนฺทนฺติ  ปณฺฑิตา.

           บัณฑิตขัดขวางโจรผู้นำของไป,  ส่วนสมณะนำไป  ย่อมเป็น
           ที่รัก,  บัณฑิตย่อมยินดีต้อนรับสมณะผู้มาบ่อย ๆ.
           (พุทฺธ)                                                สํ.  ส.  ๒๕/๖๐.

๑๕๔.  ชยํ  เวรํ  ปสวติ               ทุกฺขํ  เสติ  ปราชิโต
            อุปสนฺโต  สุขํ  เสติ         หิตฺวา  ชยปราชยํ.

            ผู้ชนะย่อมก่อเวร  ผู้แพ้ย่อมนอนเป็นทุกข์  คนละความชนะ
            และความแพ้ได้แล้ว  สงบใจได้  ย่อมนอนเป็นสุข.
            (พุทฺธ)                                               ขุ.  ธ.  ๒๕/๔๒.

๑๕๕.  ตสฺมา  สตญฺจ  อสตญฺจ          นานา  โหติ  อิโต  คติ
           อสนฺโต  นิรยํ  ยนฺติ                  สนฺโต  สคฺคปรายนา.

            (เพราะธรรมของสัตบุรุษยากที่อสัตบุรุษจะประพฤติตาม)  คติ
            ที่ไปจากโลกนี้ของสัตบุรุษและอสัตบุรุษจึงต่างกัน,  คืออสัตบุรุษไป
            นรก,  สัตบุรุษไปสวรรค์.
            (พุทฺธ)                                                ขุ.  ชา.  มหา.  ๒๘/๔๓๕.

๑๕๖.  ตสฺมา  หิ  ธีโร  อิธุปฏฺฐิตาสติ
           กาเม  จ  ปาเป  จ  อเสวมาโน
           สหาปิ  ทุกฺเขน  ชเหยฺย  กาเม
           ปฏิโสตคามีติ  ตมาหุ  ปุคฺคลํ.

           เพราะนักปราชญ์มีสติตั้งมั่นในธรรมวินัยนี้  ไม่เสพกามและ
           บาป  พึงละกามพร้อมทั้งทุกข์ได้  ท่านจึงกล่าวบุคคลนั้นว่า  ผู้ไปทวน
           กระแส.
           (พุทฺธ)                                                   องฺ.  จตุกฺก.  ๒๑/๗.

๑๕๗.  ทุทฺททํ  ททมานานํ               ทุกฺกรํ  กมฺมกุพฺพตํ
            อสนฺโต  นานุกุพฺพนฺติ           สตฺ  ธมฺโม  ทุรนฺวโย.

            เมื่อสัตบุรุษให้สิ่งที่ให้ยาก  ทำกรรมที่ทำได้ยาก,  อสัตบุรุษ
            ย่อมทำตามไม่ได้  เพราะธรรมของสัตบุรุษยากที่อสัตบุรุษจะประพฤติ
            ตาม.
            (โพธิสตฺต)                                           ขุ.  ชา.  ทุก.  ๒๗/๖๓.

๑๕๘.  น  ชจฺจา  วสโล  โหติ              น  ชจฺจา  โหติ  พฺราหฺมโณ
           กมฺมุนา  วสโล  โหติ                กมฺมุนา  โหติ  พฺรมหฺมโณ.

           บุคคลเป็นคนเลวเพราะชาติก็หาไม่  เป็นผู้ประเสริฐเพราะชาติก็หา
           ไม่  (แต่)  เป็นคนเลวเพราะการกระทำ  เป็นผู้ประเสริฐก็เพราะการกระทำ.
           (พุทฺธ)                                                ขุ.  สุ. ๒๕/๓๕๒.

๑๕๙.  นิฏฺฐํ  คโต  อสนฺตาสี          วีตตณฺโห  อนงฺคโณ
           อจฺฉินฺทิ  ภวสลฺลานิ            อนฺติโมยํ  สมุสฺสโย.

           บุคคลถึงความสำเร็จแล้ว  ( พราะอรหัตผล )  ไม่สะดุ้ง  ปราศจาก
           ตัณหา ไม่มีกิเลสเครื่องยั่วยวน  ตัดลูกศรอันจะนำไปสู่ภพได้แล้ว
           ร่างกายนี้จึงชื่อว่า  มีในที่สุด.
           (พุทฺธ)                                                ขุ.  ธ.  ๒๕/๖๓.

๑๖๐.  นิลฺโลลุโป  นิกฺกุโห  นิปฺปิปาโส
          นิมฺมกฺโข  นิทฺธนฺตกสาวโมโห
          นิราสโส  สพฺพโลเก  ภวิตฺวา
          เอโก  จเร  ขคฺควิสาณกปฺโป.

          ผู้ไม่ละโมภ  ไม่อำพราง  ไม่กระหาย  ไม่ลบหลู่  ขจัดโมหะ
          ดุจน้ำฝาดแล้ว  ไม่มีความมุ่งหวัง  ครอบงำโลกทั้งหมด  ควรเที่ยวไป
          ผู้เดียวเหมือนนอแรด.
          (พุทฺธ)        ขุ.  สุ.  ๒๕/๓๓๖.               ขุ.  จู.  ๓๐/๓๗๙.

๑๖๑.  ปาป  น  กยิรา  วจสา  มนสา
           กาเยน  วา  กิญฺจน  สพฺพโลเก
           กาเม  ปหาย  สติมา  สมฺปชาโน
           ทุกฺขํ  น  เสเวถ  อนตฺถสญฺหิตํ.

           บุคคลไม่ควรทำบาปซึ่งเป็นเครื่องกังวลในโลกทั้งปวง  ด้วย
           กาย  วาจา  หรือด้วยใจ  มีสติสัมปชัญญะ  ละกามทั้งหลายได้แล้ว
           ไม่ควรเสพทุกข์อันประกอบด้วยสิ่งที่ไร้ประโยชน์.
           (จุลฺลโกกนทา  ปชฺชุนฺนธีตา)               สํ.  ส.  ๑๕/๔๒.

๑๖๒.  มทนิมฺมทนํ  โสกนุทํ           สํสารปริโมจนํ
           สพฺพทุกฺขกฺขยํ  มคฺคํ          สกฺกจฺจํ  ปฏิปชฺชถ.

           ท่านทั้งหลายจงดำเนินตามทางที่สร่างความเมา  บรรเทาความ
           โศก  เปลื้องสงสาร  เป็นที่สิ้นทุกข์ทั้งปวง  โดยความเคารพ.
           (พุทฺธ)                                               ขุ.  พุ.  ๓๓/๔๑๕.

๑๖๓.  มานํ  ปหาย  สุสมาหิตตฺโต
           สุเจตโส  สพฺพธิ  วิปฺปมุตฺโต
           เอโก  อรญฺเญ  วิหรํ  อปฺปมตฺโต
           ส  มจฺจุเธยฺยสฺส  ตเรยฺย  ปารํ.

           ผู้ใดละมานะ  มีตนตั้งมั่นดีแล้ว  มีใจดี  หลุดพ้นในที่ทั้งปวง
           อยู่ในป่าคนเดียว  เป็นผู้ไม่ประมาท,  ผู้นั้นพึงข้ามฝั่งแห่งแดน
           มฤตยู.
           (พุทฺธ)                                              สสํ.  ส.  ๒๕/๖.

๑๖๔.  โมสวชฺเช  น  นิยฺเยถ           รูเป  เสฺนหํ  น  กุพฺพเย
            มานญฺจ  ปริชาเชยฺย          สาหสา  วิรโต  จเร.

            บุคคลไม่ควรนิยมการกล่าวคำเท็จ  ไม่ควรทำความเสน่หาใน
            รูปโฉม  ควรกำหนดรู้มานะ  และประพฤติงดเว้นจากความผลุนผลัน.
            (พุทฺธ)           ขุ.  สุ.  ๒๕/๕๑๘.         ขุ.  มหา.  ๒๙/๕๑๗.

๑๖๕.  มาเนน  วญฺจิตา  เส          สงฺขาเรสุ  สงฺกิลิสฺสมานา  เส
           ลาภาลาเภน  มถิตา          สมาธึ   นาธิคจฺฉนฺติ.

           ผู้ถูกมานะหลอกลวง  เศร้าหมองอยู่ในสังขาร  ถูกลาภและ
           ความเสื่อมลาภย่ำยี  ย่อมไม่ลุถึงสมาธิ.
           (เสตุจฺฉเถร)                                       ขุ.  เถร.  ๒๖/๒๘๓.

๑๖๖.  ยมฺหิ  สจฺจญฺจ  ธมฺโม  จ           อหึสา  สญฺญโม  ทโม
           ส  เว  วนฺตมโล  ธีโร                 โส  เถโรติ  ปวุจฺจติ.

           ผู้ใดมีความสัตย์  มีธรรม  มีความไม่เบียนดเบียน  มีความ
           สำรวม  และมีความข่มใจ  ผู้นั้นแล  ชื่อว่า  ผู้มีปัญญา  หมด
           มลทิน  เขาเรียกท่านว่า  เถระ.
           (พุทฺธ)                                              ขุ.  ธ.  ๒๕/๕๐.

๑๖๗.  ยทา  ทุกฺขํ  ชรามรณนฺติ  ปณฺฑิโต
            อวิทฺทสู  ยตฺถ  สิตา  ปุถุชฺชนา
            ทุกฺขํ  ปริญฺญาย  สโต  ว  ฌายติ
            ตโต  รตึ  ปรมตรํ  น  วินฺทติ.

            เมื่อใด  บัณฑิตรู้ว่า  ชราและมรณะเป็นทุกข์  กำหนดรู้ทุกข์ซึ่ง
            เป็นที่อาศัยแห่งปุถุชน  มีสติเพ่งพินิจอยู่  เมื่อนั้น  ย่อมไม่ประสบ
            ความยินดีที่ยิ่งกว่านั้น.
            (ภูตเถร)                                           ขุ.  เถร.  ๒๖/๓๔๔.

๑๖๘.  ยสฺส  ราโค  จ  โทโส  จ         มาโน  มกฺโข  จ  ปาติโต
           สาสโปริว  อารคฺคา               ตมหํ  พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.

           ผู้ใดทำ  ราคะ  โทสะ  มานะ  และมักขะ  ให้ตกไป
           เหมือนทำให้เมล็ดผักกาดตกจากปลายเหล็กแหลม,  เราเรียกผู้นั้นว่า
           พราหมณ์.
           (พุทฺธ)                                               ขุ.  ธ.  ๒๕/๖๙.

๑๖๙.  ยสฺสาลยา  น  วิชฺชนฺต         อญฺญาย  อกถงฺกถี
           อมโตคธํ  อนุปฺปตฺตํ              ตมหํ  พฺรูมิ  พฺราหฺมณํ.

           ผู้ใดไม่มีความอาลัย  รู้แล้วหาความสงสัยมิได้  เราเรียกผู้หยั่ง
           ลงสู่อมตะ  บรรลุประโยชน์แล้วนั้นว่าเป็นพราหมณ์.
           (พุทฺธ)                                                ขุ.  ธ.  ๒๕/๗๐.

๑๗๐.  เย  เกจิ  กาเมสุ  อสญฺญตา  ชนา
            อวีตราคา  อิธ  กามโภคิโน
            ปุนปฺปุนํ  ชาติชรูปคา  หิ  เต.
            ตณฺหาธิปนฺนา  อนุโสตคามิโน.

            คนบางพวกเหล่าใด  ไม่สำรวมในกาม  ยังไม่ปราศจากราคะ
            เป็นผู้บริโภคกามในโลกนี้,  คนเหล่านั้นถูกตัณหาครอบงำ  ลอยไปตาม
            กระแส  (ตัณหา)  ต้องเป็นผู้เข้าถึงชาติชราร่ำไป.
            (พุทฺธ)                                              องฺ.  จตุกฺก.  ๒๑/๗.

๑๗๑.  เย  จ  โข  พาลา  ทุมฺเมธา         ทุกมฺมนฺตี  โมหปารุตา
            ตาทิสา  ตตฺถ  รชฺชนฺติ               มารกฺขิตฺตสฺมิ  พนฺธเน.

            คนเหล่าใดเขลา  มีปัญญาทราม  มีความคิดเลว  ถูกความหลง
            ปกคลุม,  คนเช่นนั้น  ย่อมติดเครื่องผูกอันมารทอดไว้นั้น.
            (นนฺทกเถร)                                       ขุ.  เถร.  ๒๖/๓๑๒.

๑๗๒.  เย  จ  สีเลน  สมฺปนฺนา             ปญฺญายูปสเม  รตา
            อารกา  วิรตา  ธีรา                  น  โหนฺติ  ปรปตฺติยา.

            ผู้มีปัญญาเหล่าใด  ประกอบด้วยศีล  ยินดีในความสงบด้วยปัญญา
            ผู้มีปัญญาเหล่านั้น  เว้นไกลจากความชั่วแล้ว  ไม่ต้องเชื่อผู้อื่น.
            (โพธิสตฺต)                                       ขุ.  ชา.  จตุกฺก.  ๒๗/๑๔๓.

๑๗๓.  เย  ฌานปสุตา  ธีรา              เนกฺขมฺมูปสเม  รตา
            เทวาปิ  เตสํ  ปิหยนฺติ            สมฺพุทฺธานํ  สตีมตํ.

            ผู้มีปัญญาเหล่าใด  ขวนขวายในฌาน  ยินดีในความสงบอันเกิด
            จากเนกขัมมะ  เทวดาทั้งหลายก็พอใจต่อผู้มีปัญญา  ผู้รู้ดีแล้ว  มีสติ
            เหล่านั้น.
            (พุทฺธ)                                              ขุ.  ธ.  ๒๕/๓๙.

๑๗๔.  เยสํ  ราโค  จ  โทโส  จ          อวิชฺชา  จ  วิราชิตา
            ตาที  ตตฺถ  น  รชฺชนฺติ           ฉินฺนสุตฺตา  อพนฺธนา.

            ราคะ  โทสะ  และอวิชชา  อันผู้ใดหลุดพ้นแล้ว,  ผู้นั้น  เป็นผู้คงที่
            มีสายล่ามขาดแล้ว ไม่มีเครื่องผูก  ย่อมไม่ติดในที่นั้น.
            (นนฺทเถร)                                         ขุ.  เถร.  ๒๖/๓๑๒.

๑๗๕.  โย  จ  คุตฺเตน  จิตฺเตน            สุณาติ  ชินสาสนํ
             เขเปตฺวา  อาสเว  สพฺเพ        สจฺฉิกตฺวา  อกุปฺปตํ
             ปปฺปุยฺย  ปรมํ  สนฺตึ            ปรินิพฺพาติ  อนาสโว.

             ผู้ใดมีจิตคุ้มครองแล้ว  ฟังคำสอนของพระชินเจ้า  ผู้นั้นชื่อว่า
             ให้อาสวะทั้งปวงสิ้นไป  ทำให้แจ้งซึ่งอกุปปธรรม,  บรรลุความสงบ
             อย่างยิ่ง  ไม่มีอาสวะ  ย่อมดับสนิท.
             (ยสทตฺตเถร)                                    ขุ.  เถร. ๒๖/๓๒๓.

๑๗๖.  โย  เตสุ  คุตฺโต  วิทิตินฺทฺริโย  จเร
            ธมฺเม  ฐิโต  อชฺชวมทฺทเว  รโต
            สงฺคาติโค  สพฺพทุกฺขปฺปหีโน
            น  ลิมฺปตี  ทิฏฺฐสุเตสุ  ธีโร.

            ผู้ใด  ระมัดระวังอินทรีย์เหล่านั้น  รู้จักอินทรีย์ ๖ ตั้งอยู่ในธรรม
            ยินดีในความซื่อตรงและความอ่อนโยน  ล่วงกิเลสเครื่องข้องเสียได้
            ละทุกข์ได้ทั้งหมดเที่ยวไป,  ผู้นั้น  เป็นธีรชน  ย่อมไม่ติดในสิ่งที่เห็น
            แล้วและได้ฟังแล้ว.
            (พุทฺธ)                                             ขุ.  สุ.  ๒๕/๓๗๔.

๑๗๗.  โรสโก  กทริโย  จ        ปาปิจฺโฉ  มจฺฉรี  สโฐ
             อหิริโก  อฺนตฺตปฺปี        ตํ  ชญฺญา  วสฺโล  อิติ.

             ผู้ใดเป็นคนขัดเคือง  เหนียวแน่น  ปรารถนาลามก  ตระหนี่ 
             โอ้อวด  ไม่ละอาย  และไม่เกรงกลัวบาป  พึงรู้ว่า  ผู้นั้นเป็นคนเลว.
             (พุทฺธ)                                           ขุ.  สุ.  ๒๕/๓๕๑.

๑๗๘.  ลาภกมฺยา  น  สิกฺขติ          อลาเภ  จ  น  กุปฺปติ
            อวิรุทฺโธ  จ  ตณฺหาย          รเส  จ  นานุคิชฺฌติ.

            บัณฑิตไม่ศึกษา  เพราะอยากได้ลาภ,  ไม่ขุ่นเคือง  เพราะเสื่อม
            ลาภ, ไม่ยินดียินร้ายเพราะตัณหา  และไม่ติดในรส.
            (พุทฺธ)      ขุ.  สุ.  ๒๕/๕๐๑.         ขุ.  มหา.  ๒๙/๒๘๔.

๑๗๙.  สงฺขาย  โลกสฺมิ  ปโรปรานิ
            ยสฺสิญฺชตํ  ขตฺถิ  กุหิญฺจิ  โลเก
            สนฺโต  วิธูโม  อนีโฆ  นิราโส
            อตาริ  โส  ชาติชรนฺติ  พฺรูมิ.

            ผู้ใดพิจารณาเห็นความยิ่งและหย่อนในโลกแล้ว  ไม่มีความ
            หวั่นไหวในอารมณ์ไหน ๆ  ในโลก, เรากล่าวว่า  ผู้นั้นเป็นผู้สงบ
            ไม่มีกิเลสดุจควันไฟ  ไม่มีทุกข์  ปราศจากตัณหา  ข้ามชาติชราได้.
            (พุทฺธ)                                     องฺ.  ติก.  ๒๐/๑๖๙.

๑๘๐.  สพฺพทา  เว  สุขํ  เสติ        พฺราหฺมโณ  ปรินิพฺพุโต
          โย  น  ลิมฺปติ  กาเมสุ            สีติภูโต  นิรูปธิ.

           ผู้ใดเป็นผู้เยือกเย็น  ไม่มีอุปธิ  ไม่ติดในกาม,  ผู้นั้นเป็น
           พราหมณ์  เป็นผู้ดับแล้ว  อยู่เป็นสุขทุกเมื่อ.
           (พุทฺธ)                                       สํ.  ส.  ๑๕/๓๑๒.

๑๘๑.  สพฺพโส  นามรูปสฺมึ          ยสฺส  นตฺถิ  มมายิตํ
           อสตา  จ  น  โสจติ           ส  เว  ภิกฺขูติ  วุจฺจติ.

           ผู้ใดไม่มีความยึดถือว่าของเราในนามรูปโดยประการทั้งปวง
           และผู้ใดย่อมไม่เศร้าโศกเพราะนามรูปที่ไม่มีอยู่,  ผู้นั้นแลท่านเรียกว่า
           ภิกษุ.
           (พุทฺธ)                                        ขุ.  ธ.  ๒๕/๖๕.

๑๘๒.  สพฺพา  อาสตฺติโย  เฉตฺวา            วิเนยฺย  หทเย  ทรํ
           อุปสนฺโต  สุขํ  เสติ                        สนฺตึ  ปปฺปุยฺย  เจตโส.

           ผู้ใดตัดความข้องทั้งปวงแล้ว  บรรเทาความกระวนกระวายใจ
           ได้,  ผู้นั้น  ถึงความสงบใจ  เป็นผู้สงบระงับอยู่เป็นสุข.
           (พุทฺธ)                                     องฺ.  ติก.  ๒๐/๑๗๕.

๑๘๓.  สพฺเพสุ  กาเมสุ  โย  วีตราโค
           อากิญฺจญฺญํ  นิสฺสิโต  หิตฺวมญฺญํ
           สญฺญาวิโมกฺเข  ปรเมธิมุตฺโต
           ติฏฺเฐยฺย  โส  ตตฺถ  อนานุยายี.

           ผู้ใดปราศจากความติดในกามทั้งปวง  ล่วงฌานอื่นได้แล้ว
           อาศัยอากิญจัญญายตนฌาน  น้อมใจไปในสัญญาวิโมกข์อันประเสริฐ,
           ผู้นั้นจะพึงในอากิญจัญญายตนฌานนั้น  ไม่มีเสื่อม.
           (พุทฺธ)                        ขุ.  สุ.  ๒๕/๕๓๘.        ขุ.  จู.  ๓๐/๑๓๓.

๑๘๔.  ส  วีตราโค  ส  วิเนยฺย  โทสํ
            เมตฺตจิตฺตํ  ภาวเยฺย  อปฺปมาณํ
            สพฺเพสุ  ภูเตสุ  นิธาย  ทณฺฑํ
            อนินฺทิโต  พฺรหฺมมุเปติ  ฐานํ.

            ผู้ปราศจากราคะ  และกำจัดโทสะได้แล้วนั้น  พึงเจริญเมตตาจิต
            ไม่มีประมาณ.  ผู้นั้น  งดอาชญาในสัตว์ทั้งปวงแล้ว  ไม่ถูกติเตียน
            ย่อมเข้าถึงสถานอันประเสริฐ.
            (สรภงฺคโพธิสตฺต)                        ขุ.  ชา. จตฺตาฬีส.  ๒๗/๕๔๒.

๑๘๕.  โส  อุภนฺตมภิญฺญาย         มชฺเฌ  มนฺตา  น  ลิมฺปติ
           ตํ  พฺรูมิ  มหาปุริโสติ          โส  อิธ  สิพฺพนิมจฺจคา.

           ผู้ (ดับกิเลสได้แล้วหมดความหวั่นไหว)  นั้น  รู้ที่สุดทั้ง ๒ แล้ว
           ย่อมไม่ติดในท่ามกลางด้วยปัญญา,  เราเรียกผู้นั้นว่า  เป็นมหาบุรุษ
           ผู้นั้นละตัณหาเครื่องเย็บร้อยใจในโลกนี้ได้แล้ว.
           (พุทฺธ)           ขุ.  สุ.  ๒๕/๕๓๒.            ขุ.  จู.  ๓๐/๓๕.

๑๘๖.  โสกปริเทวมจฺฉรํ
           น  ชหนฺติ  คิทฺธา  มมายิเต
           ตสฺมา  มุนโย  ปริคฺคหํ
           หิตฺวา  อจรึสุ  เขมทสฺสิโน.

           ผู้ติดในสิ่งที่ยึดถือว่าของเรา  ย่อมละความโศกเศร้า  ความ
           รำพัน  และความตระหนี่ไม่ได้  เพราะฉะนั้น  มุนีทั้งหลายผู้เห็นความ
           ปลอดภัย  จึงละความยึดถือไปได้.
           (พุทฺธ)     ขุ.  สุ.  ๒๕/๑๙๓.          ขุ.  มหา.  ๒๙/๑๕๔.

๑๘๗.  โสจติ  ปุตฺเตหิ  ปุตฺติมา
            โคมิโก  โคหิ  ตเถว  โสจติ
            อุปธีหิ  นรสฺส  โสจนา
            น  หิ  โส  โสจติ  โย  นิรูปธิ.

            ผู้มีบุตรย่อมเศร้าโศกเพราะบุตร,  ผู้มีโคย่อมเศร้าโศกเพราะโค
            เหมือนกัน,  นรชนมีความเศร้าโศกเพราะอุปธิ,  ผู้ใด  ไม่มีอุปธิ  ผู้นั้น
            ไม่ต้องเศร้าโศกเลย.
            (พุทฺธ)                                           สํ.  ส. ๑๕/๙.