คนมีสติปัญญา คือ อย่างไร?

การปฏิบัติธรรมไม่ใช่ของง่าย ไม่ใช่ของทำเล่น ไม่ใช่ของทำมาอวดกัน กว่าจะฝึกหัดจนเกิดสติปัญญาได้นั้น ต้องถึงขั้นแลกด้วยชีวิต คนเรานั้น ใครๆก็อยากเป็นคนมีสติปัญญา ด้วยกันทุกคน  แม้กระทั่ง คนโง่ที่สุด บางครั้งก็ยังรู้สึกว่า ตัวเองมีสติปัญญา มีความเฉลิยวฉลาด มีความภาคภูมิใจในความเป็นของตัวเอง แต่จะมีใครรู้บ้างว่า คนมีสติปัญญา จริงๆนั้น คือ อย่างไร?

แท้จริง คนมีสติปัญญา ไม่ใช่คนที่รู้ว่า คนนั้นโง่ คนโน้นฉลาด คนนั้นทำดี คนโน้นทำไม่ดี คนนั้นทำผิด คนโน้นทำถูก การรู้อย่างนั้น  นักปราชญ์ท่านไม่สรรเสริญเลยว่า ผู้นั้น เป็นคนมีสติปัญญา เพราะความรู้เช่นนั้น ย่อมไม่ก่อให้เกิดประโยชน์อันใดแก่ตัวเขาเลย มิหนำซ้ำ อาจกลายเป็นโทษ ก่อความเดือดร้อนวุ่นวายใจได้

เมื่อใดก็ตามที่ใครๆมารู้ว่า เราทำอย่างนั้นไม่ดี เราพูดอย่างนั้นไม่ดี เราคิดอย่างนั้นไม่ดี นั่นแล ผู้เช่นนั้น ได้ชื่อว่า เป็นคนมีสติปัญญาเกิดขึ้นบ้างแล้ว สติปัญญาเป็นธรรมชาติเร้นลับอันหนึ่ง เมื่อใดที่สติปัญญาเกิด เมื่อนั้น เราจะต้องเห็นข้อผิดพลาดของตัวเอง และจะทำการแก้ไขได้ไปโดยลำดับ

และถ้าเมื่อใดใครๆมารู้พร้อมว่า เรากำลังทำดี เรากำลังพูดดี เรากำลังคิดดี รู้อยู่โดยหลักธรรมชาติของใจที่รู้  มิใช่รู้โดยการคิดปรุงแต่งเอาเอง เมื่อนั้น คนผู้นั้น ย่อมรู้ว่า สติปัญญาอันแก่กล้าได้บังเกิดขึ้นแล้ว

และถ้าเมื่อใดใครๆมารู้ว่า สังขารปรุงแต่งทั้งมวลได้ดับไปจากใจแล้ว ปรากฏสัจธรรมความจริงในหลักธรรมชาติ  เข้าถึงธรรมอันไม่มีปัจจัยใดๆปรุงแต่งได้อีก  ท่านเรียกผู้เช่นนั้นว่า เป็นผู้ไกลจากกิเลส เป็นผู้ไปดีแล้ว เป็นผู้อยู่เหนือบุญและบาป เป็นผู้เข้าถึงพระนิพพาน  ความเกิดอีกของผู้เช่นนั้น ย่อมไม่มี