แล้วอารมณ์ทั้งสามอย่างนี้เกิดจากอะไรคะ

๑. เมื่อมีปัญหาเกิดขึ้นในชีวิต ทุกคนก็ต้องมองหาทางออกของปัญหา บางคนก็ออกทางผิดทำให้ปัญหาแก้ยาก และซับซ้อนยิ่งขึ้น บางคนก็ออกทางถูกก็แก้ปัญหาให้สำเร็จลุล่วงไปได้ ผู้แก้ปัญหาผิดทางก็ทุกข์ใจเป็นธรรมดา เพราะไม่ประสบผลสำเร็จในชีวิต ส่วนคนที่แก้ปัญหาถูก ก็ดีใจ และก็คิดการต่อไปข้างหน้า ว่า จะได้อะไร จิตใจก็คาดหวังในสิ่งที่ตนพอใจชอบใจ ก็เป็นธรรมดา

ให้พิจารณาว่า ทุกสิ่งทุกอย่างมันไม่เที่ยง มันล้วนมีเหตุปัจจัยพาให้เกิด จะแก้ปัญหาผิดหรือถูก ก็ทำใจให้เป็นกลาง ๆ ไม่ต้องยินดี ไม่ต้องยินร้าย แม้แก้ปัญหาผิดพลาด ก็ยอมรับว่าผิด ค่อย ๆ หาวิธีที่ถูกต้องต่อไป หรือแม้แก้ปัญหาได้ถูก ก็ไม่ควรปล่อยใจให้ยินดีไปกับมัน เพราะวันหนึ่งมันก็อาจผิดได้ ไม่มีใครจะถูกทุกครั้งไป และก็ไม่มีใครจะผิดทุกครั้งไป

ถ้าทำผิดก็ให้รู้ว่าผิด ไม่ต้องเสียอกเสียใจให้มากไปจนเสียการเสียงาน หาทางแก้ไขข้อผิดพลาดนั้น ๆ

ถ้าทำถูกก็ให้รู้ว่าถูก ไม่ต้องดีอกดีใจจนเกินงาม พยายามทำเหตุที่ทำแล้วได้ผลดีให้ยิ่ง ๆ ขึ้นไป อย่าให้จิตไปติดในอารมณ์ใดอารมณ์หนึ่ง ไม่ว่าจะเป็นดีใจ หรือเสียใจ ก็ไม่เอาทั้งสองเงื่อน ทำใจให้เป็นอุเบกขา เป็นกลางวางเฉย ในท่ามกลางอารมณ์สุขและทุกข์ทั้งปวง สุขทุกข์ปรากฏก็ทำใจให้เป็นเพียงสักแต่ว่ารู้แล้วก็ปล่อยให้มันผ่านไป รู้ว่าดี รู้ว่าชั่ว แล้วก็วางไว้ตามความเป็นจริง ไม่เอาใจเข้าไปยึดถือเอาไว้

หากมีคำตอบมากกว่าหนึ่ง ก็ควรพิจารณาเลือกคำตอบที่ดีที่สุดที่จะเป็นไปได้ อีกทั้งส่งผลเสียหายน้อยที่สุดด้วย ให้พิจารณาคำตอบด้วยเหตุผลที่เป็นประโยชน์ และเป็นไปได้ ไม่เอาตามความอยากที่ตนเองชอบใจ

ถ้าไม่รู้คำตอบเลย ก็ต้องศึกษาค้นคว้าเรื่องดังกล่าว สอบถามจากผู้รู้ในเรื่องนั้น ๆ หาเหตุผล และวิธีแก้ปัญหาด้วยตนเอง ถ้าแก็ไม่ได้ ก็ต้องศึกษาจากผู้รู้เป็นธรรมดา ไม่หยิ่งทะนง และถือตัวว่า ตนเองฉลาดกว่าผู้อื่น