อริยมรรคแต่ละขั้น ต้องประชุมรวมกันเป็นหนึ่ง เรียกว่า มรรคสมังคี จึงเกิดเป็นสัมมาทิฏฐิบริบูรณ์ตามขั้นของอริยมรรค แล้วสังหารสมุทัยคือสังโยชน์ 3 5 10 ขาดจากใจทุกอริยมรรค จึงเกิดเป็นอริยผล ขึ้นรองรับตามแต่ละขั้นที่ดับสังโยชน์ได้ ส่วนอริยมรรคทั้ง 4 แต่ละขั้น จะเกิดทิ้งช่วงระยะเวลาห่าง หรือจะเกิดต่อเนื่องไปจนถึงอรหัตมรรค ก็แล้วแต่นิสัยวาสนาของผู้นั้น ไม่เหมือนกันในพระอริยเจ้าแต่ละบุคคล

การบรรลุอรหันต์เป็นเรื่องเฉพาะของแต่ละองค์ที่เรียกว่า เป็นปัจจัตตัง ไม่มีใครไปบอกได้ว่า แต่ละท่านบรรลุเป็นแบบใด แต่ให้รู้ว่า พระอรหันต์ทุกประเภท ท่านต้องได้อาสวักขยญาณ คือ ญาณหยั่งรู้ว่า กิเลสได้หมดสิ้นไปแล้ว ส่วนพระอริยเจ้าขั้นต่ำลงมา จะได้เพียงปัจจเวกขณญาณ คือ ญาณหยั่งรู้ว่า กิเลสใดสิ้นไปแล้ว กิเลสใดยังเหลืออยู่ ต่างกันอย่างนี้

พระอริยเจ้าทั้งหลายย่อมไม่สงสัยในธรรมที่ท่านได้รู้เห็นแล้ว ไม่จำต้องใช้สติปัญญาพิจารณาธรรมที่รู้แล้วเห็นแล้วอีกเลย เพราะสังโยชน์ดับลงไปแล้วตามกำลังอริยมรรคที่เกิดขึ้น ใจท่านก็เป็นความจริงในหลักธรรมชาติ ตามขั้นของสังโยชน์ที่ดับแล้ว ย่อมไม่มีกิเลสเหลืออยู่ให้ท่านต้องละอีก เว้นแต่ในอริยมรรคขั้นสูงที่ยังไม่รู้ไม่เห็น สังโยชน์ที่ยังละไม่ได้ สติปัญญาก็ยังจำเป็นต้องฝึกฝนอบรมให้ยิ่ง ๆ ขึ้นไป จนกลายเป็นมหาสติมหาปัญญา เพื่อประหารสังโยชน์ที่ยังละไม่ได้จนกว่าจะดับอวิชชาได้ ก็เป็นอันยุติ มหาสติมหาปัญญาก็หมดความจำเป็นสลายไปพร้อมกับอวิชชา กลายเป็นจิตบริสุทธิ์ในหลักธรรมชาติที่ไม่มีอะไรเจือปนไปตลอดอนันตกาล

 กราบขอบพระคุณหลวงพ่อเป็นอย่างสูงเจ้าคะ

จิราภรณ์